Ο νέος χάρτης της απασχόλησης σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ενωση
Τι αλλάζει σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ενωση τα επόμενα χρόνια
Μαρία Βασιλείου | ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 14/02/2014 08:00 |
Εντονες αλλαγές επέρχονται στον χάρτη της απασχόλησης ανά την Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Νέες ειδικότητες, αλλά και η στροφή υφιστάμενων σε πιο εξειδικευμένες μορφές δημιουργούν ένα νέο τοπίο στην αγορά εργασίας, η οποία έχει ήδη υποστεί τις αρνητικές επιπτώσεις της συνεχιζόμενης και παρατεταμένης ύφεσης. Οι εξελίξεις αναμένεται να δυσκολέψουν ακόμη περισσότερο την ανεύρεση εργασίας από εργαζομένους μεγαλύτερων ηλικιακών ομάδων, οι οποίοι είναι συνήθως λιγότερο ευέλικτοι, αλλά και από ανειδίκευτους. Ομως οι αλλαγές δίνουν ταυτόχρονα την ευκαιρία στους νεότερους, και κυρίως σε χώρες όπως την Ελλάδα, που αναδεικνύονται στους κατεξοχήν χαμένους από τη ραγδαία επιδείνωση της ανεργίας, να προσανατολιστούν σε νέους κλάδους με υψηλή ζήτηση, αλλά και υψηλή εξειδίκευση. Οι εξελίξεις καθιστούν ακόμη πιο επείγουσα την εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών απασχόλησης από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων επενδύσεων στην εκπαίδευση των εργαζομένων, αλλά και την προώθηση μεταρρυθμίσεων για να αντιμετωπιστεί η αναμενόμενη επιδείνωση της εργασιακής ανασφάλειας, καθώς στο νέο εργασιακό τοπίο προβλέπεται μείωση στις εξαρτημένες μορφές εργασίας.
Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ οι δημογραφικές αλλαγές, η ενίσχυση της γαλάζιας, αλλά και της πράσινης οικονομίας, η περαιτέρω ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ Ευρώπης και νέων αγορών, αλλά και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις βρίσκονται πίσω από τις νέες ευκαιρίες απασχόλησης. «Από τις αλλαγές αυτές, οι οποίες θα χρειαστούν σημαντική εισροή εργασίας βασιζόμενη σε νέες δεξιότητες, αναμένεται να επηρεαστούν θετικά όλα τα κράτη-μέλη» δηλώνει στα «ΝΕΑ» ο αρμόδιος για την απασχόληση επίτροπος Λάζλο Αντορ, προειδοποιώντας πάντως ταυτόχρονα για την ανάγκη υλοποίησης κατάλληλων πολιτικών από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για την προώθηση της απασχόλησης. «Η Ελλάδα χρειάζεται να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, όπως είναι η γεωγραφική της θέση και η ναυτιλιακή της υποδομή, αλλά και να ενισχύσει τις διαρθρωτικές αλλαγές και να αξιοποιήσει τα ευρωπαϊκά ταμεία για να καταγράψει πρόοδο στην απασχόληση. Η οικονομική ανάκαμψη της χώρας μπορεί να στηριχθεί εν μέρει στη γαλάζια ανάπτυξη» επισημαίνει ο αρμόδιος επίτροπος. Πράγματι, η επονομαζόμενη γαλάζια οικονομία συμπεριλαμβάνεται στους τομείς στους οποίους αναμένεται να διευρυνθεί σημαντικά η απασχόληση τα επόμενα χρόνια.
ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ νέες θέσεις εργασίας και ειδικότητες, όπως επισημαίνεται σε έκθεση της Κομισιόν, αναμένεται να δημιουργηθούν με αιχμή συγκεκριμένους κλάδους – ανάμεσά τους η βιοοικονομία, οι υπηρεσίες Υγείας, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας, το cloud computing, η γαλάζια βιοτεχνολογία, ο θαλάσσιος τουρισμός. Παράλληλα, παλιές δουλειές αλλάζουν μορφή και άλλες σβήνουν από τον χάρτη της απασχόλησης, όπως οι σχετικές με την εξόρυξη άνθρακα. «Η έκθεση της Επιτροπής δείχνει ότι εξαιτίας διαρθρωτικών αλλαγών μέχρι το 2020 θα δημιουργηθούν νέες δουλειές, ενώ ορισμένες οι οποίες υπάρχουν ήδη θα χαθούν ή θα αλλάξουν μορφή για να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες. Θα υπάρχουν ενδεχομένως λιγότερες δουλειές στον κατασκευαστικό κλάδο και τον δημόσιο τομέα και περισσότερες στη μεταποίηση, στον τουρισμό και στην πράσινη οικονομία» επιβεβαιώνει ο κ. Αντορ. Οι εξελίξεις θα επηρεάσουν σημαντικά τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού στην ΕΕ, με το ποσοστό των απασχολουμένων υψηλής ειδίκευσης να αυξάνεται από 41,9% το 2010 σε 44,1% το 2025. Στην Ελλάδα αναμένεται σημαντική μείωση των ανειδίκευτων από 35% το 2010 σε 25% το 2020, αύξηση των εργαζομένων μέσης εξειδίκευσης από 37% σε 43%, αλλά και αυτών υψηλής ειδίκευσης από 28% σε 32%.
ΡΟΛΟ -ΚΛΕΙΔΙ στις επερχόμενες αλλαγές παίζει η τεχνολογική πρόοδος τόσο στον ίδιο τον κλάδο της τεχνολογίας όσο και σε άλλους τομείς, λόγω των ριζικών επιδράσεων, που προκαλεί. Νέες ειδικότητες και θέσεις απασχόλησης δημιουργούνται αφενός για την παραγωγή νέων εντελώς προϊόντων, όπως είναι τα καθαρά αυτοκίνητα, οι τρισδιάστατες εκτυπώσεις, οι εφαρμογές στην επονομαζόμενη app economy (οικονομία εφαρμογών) και αφετέρου για τη δημιουργία νέων υποδομών, οι οποίες δρουν πολλαπλασιαστικά στην αγορά εργασίας. Ειδικοί στη δημιουργία, στη συντήρηση και στη λειτουργία του cloud computing, για παράδειγμα, θα δουν τις ευκαιρίες απασχόλησής τους να αυξάνονται. Παράλληλα, η λειτουργία του cloud computing θα επηρεάσει πολλαπλασιαστικά την αγορά εργασίας, καθώς θα μειώσει το κόστος εισόδου των επιχειρήσεων στις αγορές, δίνοντας την ευκαιρία σε δεκάδες εκατοντάδων άτομα να δημιουργήσουν τις δικές τους επιχειρήσεις, διευρύνοντας το ποσοστό των αυτοαπασχολουμένων.
ΝΕΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ και θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν σε νανοτεχνολογία, βιομηχανία προηγμένων υλικών, βιομηχανική βιοτεχνολογία και στις προηγμένες τεχνολογίες παραγωγής, με στόχο τον εκμοντερνισμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και την εφαρμογή διαδικασιών βιώσιμης παραγωγής και βιώσιμης χρήσης πρώτων υλών. Πιο συγκεκριμένα, οι διαδικασίες που αποσκοπούν στην επιτάχυνση της παραγωγής και στη βελτίωση της χρήσης ενέργειας και υλικών, στη διαχείριση των απορριμμάτων και της ρύπανσης δημιουργούν νέα εξειδικευμένα επαγγέλματα σε ευρύ φάσμα παραγωγικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων της αυτοκινητοβιομηχανίας, της αεροναυπηγικής, της μηχανικής, της παραγωγής ηλεκτρονικών, εξέλιξη, πάντως, που θα επηρεάσει αρνητικά την απασχόληση των ανειδίκευτων, κυρίως στη βιομηχανία, μέχρι το 2020.
Νέες θέσεις εργασίας και νέες ειδικότητες θα δημιουργηθούν επίσης χάρη στις φιλικές προς το περιβάλλον πολιτικές, αν και οι πρωτοβουλίες αυτές επηρεάστηκαν αρνητικά από την κρίση. Σημαντικό ρόλο στο νέο τοπίο της απασχόλησης αποκτούν οι νέες υποδομές μονάδων παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η απασχόληση στον τομέα αυτόν – ως ποσοστό της συνολικής απασχόλησης στην ενέργεια – θα αυξηθεί από 19% το 2010 σε 32% το 2020, το οποίο σημαίνει ότι τρία εκατ. περισσότεροι άνθρωποι θα εργάζονται στον τομέα αυτόν και ιδίως στην αιολική ενέργεια. Οι εξαγωγές, μάλιστα, τέτοιων μορφών ενέργειας θα οδηγήσουν σε επιπλέον θέσεις εργασίας, όπως και οι υποδομές για την προστασία από πλημμύρες. Αλλά και η βελτίωση της ενεργειακής επάρκειας, κυρίως των κτιρίων, αναμένεται να δημιουργήσει 280.000-450.000 θέσεις εργασίας, κυρίως για ενεργειακούς επιθεωρητές, ειδικούς πιστοποίησης, ελεγκτές των συστημάτων θέρμανσης, ειδικούς σε εγκατάσταση νέων συστημάτων ενέργειας και σε βιομηχανίες παραγωγής ενεργειακά φιλικών υλικών. Ιδιαίτερα σημαντική αναμένεται να είναι η άνοδος για ζήτηση σε τέτοιες ειδικότητες σε χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης.
ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ αναμένεται ότι η περαιτέρω αναβάθμιση του κλάδου θα δημιουργήσει γύρω στις 560.000 θέσεις εργασίας μέχρι το 2025, ενώ νέες ειδικότητες και θέσεις θα προκαλέσει η αναβάθμιση στον τομέα της ανακύκλωσης εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου. Παράλληλα, στη διαχείριση απορριμμάτων ο αντίστοιχος αριθμός είναι 400.000 μέχρι το 2020. Ομως η υιοθέτηση φιλικών προς το περιβάλλον πολιτικών θα οδηγήσει σε μείωση της απασχόλησης σε βιομηχανίες εξόρυξης άνθρακα και στα διυλιστήρια, εξαιτίας κυρίως των φόρων και των νέων κανονισμών που θα εφαρμοστούν με στόχο τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, εξέλιξη που θα επηρεάσει αρνητικά και τις βιομηχανίες αλουμινίου και παραγωγής ασβέστη.
Νέες θέσεις εργασίας και ειδικότητες θα δημιουργηθούν ακόμη λόγω της ανάπτυξης της βιοοικονομίας στους κλάδους της γεωργίας, της δασοκομίας, της αλιείας, αλλά και σε τμήματα της βιομηχανίας χημικών και της βιοτεχνολογίας, χάρη στη στροφή στη χρήση φυσικών πόρων και αποβλήτων για την παραγωγή, μεταξύ άλλων, λιπασμάτων, ζωοτροφών και ενέργειας. Μάλιστα, μόνο στον τομέα της έρευνας για την ανάπτυξη της βιοοικονομίας αναμένεται να δημιουργηθούν 130.000 νέες θέσεις εργασίας μέχρι το 2025.
Αλλά και η γαλάζια βιοτεχνολογία αναμένεται να έχει την τιμητική της στην ανάπτυξη νέων ειδικοτήτων και θέσεων εργασίας, καθώς προβλέπεται σημαντική ανάπτυξη νέων προϊόντων υψηλής αξίας από θαλάσσιους οργανισμούς για χρήση στη βιομηχανία φαρμάκων, καλλυντικών και βιοϋλικών. Η γαλάζια βιοτεχνολογία εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της γαλάζιας οικονομίας, η οποία αναμένεται ότι θα προσθέσει συνολικά 1,6 εκατ. νέες θέσεις εργασίας μέχρι το 2020 στις 5,4 εκατ. που είναι σήμερα. Ιδιαίτερη ανάπτυξη θα δουν οι θέσεις και οι ειδικότητες απασχόλησης στον θαλάσσιο τουρισμό. Μόνο στις κρουαζιέρες αναμένονται 100.000 νέες θέσεις εργασίας το 2020 από 150.000 το 2010. Νέες θέσεις εργασίας προβλέπονται ακόμη στην αλιεία, αλλά και την θαλάσσια εξόρυξη, η οποία αναμένεται ότι θα καλύπτει το 2020 το 5% της παγκόσμιας ζήτησης σε ορυκτά, δημιουργώντας σε έναν κλάδο αξίας 5 δισ. ευρώ, ο οποίος είναι σήμερα σχεδόν ανύπαρκτος. Στον χώρο της θαλάσσιας ενέργειας μόνο από τις υπεράκτιες μονάδες παραγωγής αιολικής ενέργειας αναμένεται η δημιουργία 170.000 θέσεων εργασίας.
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ εμβάθυνση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς μέσω της δημιουργίας, για παράδειγμα, ενιαίων δικτύων ενέργειας, μεταφορών, ψηφιακής οικονομίας ή τεχνολογίας της πληροφορικής και της επικοινωνίας (ICT) υπόσχονται νέες ειδικότητες και θέσεις εργασίας. Η δημιουργία ενός ενιαίου δικτύου μεταφοράς ενέργειας (ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου) μπορεί να δημιουργήσει 775.000 νέες θέσεις εργασίας μέχρι το 2020. Μόνο στη Γερμανία, για παράδειγμα, η περαιτέρω επέκταση του δικτύου γρήγορου Ιντερνετ στα νοικοκυριά αναμένεται ότι θα δημιουργήσει 225.000 νέες θέσεις εργασίας μεταξύ 2015 και 2020. Μάλιστα, η ολοκλήρωση του δικτύου θα δημιουργήσει μέσα από τη ζήτηση για νέες υπηρεσίες πάνω από 425.000 θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς, όπως η προηγμένη καινοτομία. Η περαιτέρω παγκοσμιοποίηση, με την αύξηση του εμπορίου ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες και σε νέες αγορές σε προϊόντα και υπηρεσίες, αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, κυρίως όμως για εργαζομένους υψηλής εξειδίκευσης, χάρη στην άνοδο του εμπορίου προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι το 2020 αναμένεται ότι οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ και την Κίνα θα έχουν θετικές επιδράσεις για ειδικευμένους και μη εργαζομένους σε αυτοκινητοβιομηχανίες (1,3%), στον ασφαλιστικό τομέα (0,6%) και σε άλλου είδους βιομηχανικές δραστηριότητες (0,5%). Ομως, ορισμένοι τομείς θα υποστούν πτώση, όπως είναι η παραγωγή ηλεκτρικών μηχανών και εξοπλισμού μεταφορών, η μεταλλοβιομηχανία και τα μεταλλικά προϊόντα, τα προϊόντα ξύλου και χαρτιού, με χιλιάδες θέσεις να εξαφανίζονται εξαιτίας του ανταγωνισμού από χώρες φτηνότερου εργατικού κόστους. Γενικότερα, οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι θα δεχθούν μεγάλη πίεση εξαιτίας της αύξησης εισαγωγών σε φθηνά προϊόντα και θα αναζητήσουν την τύχη τους σε δουλειές που θα δημιουργηθούν στον χώρο των υπηρεσιών, όπως είναι η φροντίδα των παιδιών, η καθαριότητα, η κομμωτική ή η περιποίηση κήπων, η ζήτηση των οποίων θα αυξηθεί λόγω των δημογραφικών αλλαγών.
Δεν θεωρείται, τέλος, αμελητέος ο ρόλος που θα παίξει η επονομαζόμενη «κοινωνική οικονομία» στη διεύρυνση της απασχόλησης, καθώς προβλέπεται αύξηση των κοινωνικών επιχειρήσεων τα επόμενα χρόνια, οι οποίες μάλιστα επιδεικνύουν αντοχές στην οικονομική κρίση. Καθότι πρωταρχικός στόχος στη λειτουργία τους δεν είναι το κέρδος, αλλά κοινωνικές προοπτικές, μπορούν να προσφέρουν περισσότερο βιώσιμες θέσεις εργασίας σε γυναίκες, νέους, ηλικιωμένους, αλλά και σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Μάλιστα, αναμένεται ότι θα διευρυνθεί ο ρόλος τους στην παροχή εκπαίδευσης στην πρώιμη παιδική ηλικία, αλλά και στη φροντίδα οικογενειών μειονεκτικής κοινωνικοοικονομικής θέσης, δίνοντας ευκαιρία στην ανάπτυξη ανάλογων ειδικοτήτων και θέσεων εργασίας. «Η κοινωνική οικονομία και οι κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν επίσης σημαντική δυναμική δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και μπορούν να ανταποκριθούν πολύ καλά στην πρόληψη ατόμων σε μειονεκτική θέση, δεδομένης της πρωταρχικής τους έμφασης σε κοινωνικούς στόχους και όχι στην καταγραφή κερδών» παρατηρεί ο αρμόδιος επίτροπος κ. Αντορ.
Η Υγεία γίνεται… χάι-τεκ
Ο τομέαςπου κατεξοχήν επηρεάζεται από τις δημογραφικές αλλαγές είναι οι υπηρεσίες υγείας. Ο μεγαλύτερος τομέας απασχόλησης στην ΕΕ θα δει αρκετές νέες δουλειές να ανοίγουν, αλλά και παλιές να εξαφανίζονται εξαιτίας της τεχνολογικής προόδου σε φαρμακευτικά, εξοπλισμό και διαγνωστικές τεχνικές, αλλά και της αλλαγής στον τρόπο παροχής υπηρεσιών φροντίδας, συμπεριλαμβανομένης μιας στροφής από τη φροντίδα σε νοσοκομεία στη φροντίδα στο σπίτι. Η πιο σημαντική θα είναι η αλλαγή, που θα επέλθει λόγω της ανάπτυξης των διαγνωστικών υπηρεσιών εξ αποστάσεως (e-υγείας), οδηγώντας, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία νέων θέσεων και ειδικοτήτων στον τομέα της ανάπτυξης και έρευνας. Καθώς το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 θα ανέλθει από 17,5% το 2010 σε πάνω από 20% το 2020 θα αυξηθεί σημαντικά η ζήτηση για εξειδικευμένες υπηρεσίες, όπως είναι για θεραπεία πολλαπλών χρόνιων παθήσεων, για πρόληψη, για φρονίδα και αποκατάσταση, για κοινωνική επανατοποθέτηση. Επίσης, η γύρανση του πληθυσμού θα δώσει ώθηση σε ειδικότητες, που συμβάλουν στην παράταση του εργασιακού βίου, όπως είναι παροχή υπηρεσιών για την επανατοποθέτηση των ηλικιωμένων στην αγορά εργασίας.
