Οι εργασιακές σχέσεις την εποχή της ψηφιακής οικονομίας
Οι νόμοι για την εργασία και την απασχόληση που προσαρμόστηκαν στις δομές της βιομηχανικής εποχής του εικοστού αιώνα έχουν καταστεί σε πολλές περιπτώσεις αναποτελεσματικοί, λόγω της ραγδαίας εισαγωγής της τεχνολογίας.
Σύμφωνα με τον συντάκτη του περιοδικού «Fortune» (Thomas Stewart 1997), η πληροφόρηση και η γνώση είναι τα θερμοπυρηνικά ανταγωνιστικά όπλα της εποχής μας. Ο σημερινός κόσμος της παραγωγής της ειδίκευσης και των γνώσεων έχει ωθήσει στην ανάπτυξη των νέων δομών εργασίας της ψηφιακής εποχής. Οι ψηφιακές πλατφόρμες βασίζονται στην αποτελεσματικότερη αντιστοίχιση της προσφοράς και της ζήτησης, με τη χρήση τεχνολογίας με σκοπό τη διευκόλυνση της συναλλαγής και τη μείωση του κόστους που συνεπάγεται η απόκτηση αγαθών ή υπηρεσιών από τους ανθρώπους που είναι σε θέση να τις παρέχουν και κατηγοριοποιούνται σε υπηρεσίες: α) πρόσβασης σε πληροφορίες, όπως οι γενικές ή οι εξειδικευμένες μηχανές αναζήτησης (π.χ. Google, TripAdvisor), β) πρόσβασης σε προσωπικά δεδομένα, όπως τα κοινωνικά δίκτυα (Facebook, LinkedIn), γ) πρόσβασης σε αγαθά ή υπηρεσίες που προσφέρονται από τρίτους (Amazon, eBay, Alibaba) ή πλατφόρμες οικονομίας κοινής χρήσης (Airbnb, Uber).
Οι πλατφόρμες εργασίας που λειτουργούν ως ενδιάμεσοι για την παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου εστιάζοντας στην πνευματική εργασία έχουν σημαντικό ενδιαφέρον, καθώς ο ανταγωνισμός που δημιουργείται από αυτές τις πλατφόρμες είναι παγκόσμιος (όπως η Αirbnb, ή η Uber που ανατρέπει τα δεδομένα στη λειτουργία της παροχής των υπηρεσιών των ταξί, η παροχή ορισμένων πνευματικών εργασιών όπως το webdesign, η παροχή νομικών συμβουλών, η μετάφραση, κ.λπ.).
Η οικονομία κατά παραγγελία, ή η κατ’ απαίτηση οικονομία, είναι ένας από τους όρους που έχει καθιερωθεί για να εκφράσει, όπως αναφέρει το περιοδικό «The Economist», το νέο φαινόμενο στην οικονομία που επιτρέπει η κοινωνία να εκμεταλλευτεί τους ανεπαρκώς χρησιμοποιούμενους πόρους της συχνά σε παγκόσμια κλίμακα μέσω της χρήσης της νέας τεχνολογίας. Οι επιχειρήσεις αναμένουν από τους εργαζομένους την αυθόρμητη και καινοτόμο δραστηριότητά τους.
Στην ψηφιακή εποχή οι εργαζόμενοι δεν έχουν μακροχρόνια ασφάλεια εργασίας με έναν συγκεκριμένο εργοδότη, ενώ η πνευματική εργασία αποσυνδέεται από έναν συγκεκριμένο χώρο εργασίας και από τους όρους της τυπικής σχέσης εργασίας. Γενικότερα πρέπει να σταθμιστεί εάν απαιτείται επαναπροσδιορισμός για ζητήματα που άπτονται της προστασίας των δεδομένων, του Εργατικού Δικαίου, του Δικαίου του ανταγωνισμού και της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας. Επιπρόσθετα, πρέπει να αποφασιστεί το επίπεδο της θεσμικής παρέμβασης, Εθνικό ή Υπερεθνικό, όπως είναι το Ενωσιακό, που θα επαναρυθμίσει τις νέες εργασιακές σχέσεις που δημιουργούνται παραπλεύρως της τυπικής οικονομίας, μειώνοντας την επισφάλεια που δημιουργείται λόγω της έλλειψης της πρόβλεψης ή της ασάφειας των όρων εργασίας, με την ταυτόχρονη αποτροπή του ανταγωνισμού που βασίζεται σε αθέμιτες κοινωνικές πρακτικές.
Ο κ. Κωνσταντίνος Αγραπιδάς είναι διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου.