ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΡΥΜΙΩΤΗΣ*, εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Και ο πρόεδρος Ομπάμα έγινε προγραμματιστής
Οταν το 1965 πήγα στο Λονδίνο για μεταπτυχιακές σπουδές ως πολιτικός μηχανικός, τις τέσσερις πρώτες ημέρες παρακολούθησα εντατικά μαθήματα προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών. Μάθαμε να γράφουμε προγράμματα σε γλώσσα προγραμματισμού Algol 60. Ο ενθουσιασμός μου ήταν απίστευτος. Από την πρώτη στιγμή κατάλαβα ότι ο προγραμματισμός ηλεκτρονικών υπολογιστών ήταν μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα απασχόληση και θα μπορούσε να γίνει το επάγγελμά μου στο μέλλον. Οπως και έγινε. Ποτέ δεν δούλεψα ως πολιτικός μηχανικός, αλλά μόνο ως προγραμματιστής. Οταν έγραψα το πρώτο πρόγραμμά μου και διαπίστωσα πόσα λάθη και παραλήψεις είχα κάνει, συνειδητοποίησα ότι ο προγραμματισμός θα με βοηθήσει γενικότερα στη ζωή, γιατί θα με υποχρεώσει να αποκτήσω ορθολογισμό και οργανωμένη σκέψη.
Να, λοιπόν, που αυτή η πρώτη μου διαπίστωση γίνεται σύνθημα και πρακτική στη σύγχρονη εποχή. Εδώ και μερικούς μήνες έχει ξεκινήσει από την Αμερική μια παγκόσμια κίνηση με τίτλο «μία ώρα για κώδικα». Προτρέπει τους πάντες είτε να εκπαιδευτούν για μία ώρα στον προγραμματισμό είτε, αν μπορούν, να γίνουν εκπαιδευτές για μία ώρα. Λεπτομέρειες υπάρχουν στο www.code.org και, όσοι ενδιαφέρεστε, αξίζει τον κόπο να το επισκεφθείτε. Ο πρόεδρος Ομπάμα ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα αυτό και «κάθησε στο θρανίο» για μία ώρα, προκειμένου να μάθει να γράφει κώδικα. Στο μήνυμά του για την εβδομάδα που είναι αφιερωμένη στην εκπαίδευση της Επιστήμης των Υπολογιστών, έδωσε ένα πολύ απλό και ξεκάθαρο στίγμα. «Μην παίζετε μόνο με το τηλέφωνό σας, μάθετε να το προγραμματίζετε». Παράλληλα, τόνισε τη σημασία και τη σοβαρότητα της ενασχόλησης, λέγοντας: «Μαθαίνοντας αυτές τις δεξιότητες, δεν είναι μόνο σημαντικό για το δικό σας μέλλον, είναι σημαντικό για το μέλλον της χώρας μας. Αν θέλουμε να κρατήσουμε την Αμερική στην πρωτοπορία, έχουμε ανάγκη από νεαρούς Αμερικανούς σαν και εσάς, να κατέχουν τα εργαλεία και την τεχνολογία τα οποία θα αλλάξουν τον τρόπο που κάνουμε σχεδόν όλα τα πράγματα».
Αλλά δεν είναι μόνο ο πρόεδρος που εξυμνεί τον προγραμματισμό. Τα δύο ιερά τέρατα της πληροφορικής συμφωνούν σχεδόν απόλυτα. Ο Steve Jobs της Apple, σε παλαιότερες δηλώσεις του, έλεγε: «Νομίζω ότι όλοι σε αυτή τη χώρα πρέπει να μάθουν προγραμματισμό ηλεκτρονικών υπολογιστών, γιατί έτσι μαθαίνουν πώς να σκέφτονται». Και ο Bill Gates της Microsoft ήταν ακόμα πιο κατηγορηματικός: «Μαθαίνοντας προγραμματισμό επεκτείνεις το μυαλό σου και σε βοηθά να σκέφτεσαι καλύτερα, δημιουργεί έναν καινούργιο τρόπο σκέψης, που νομίζω ότι είναι χρήσιμος σε όλες τις δραστηριότητες». Παρόμοιες δηλώσεις έχουν κάνει πάρα πολλοί επιστήμονες, επιχειρηματίες, πολιτικοί και γενικά διαμορφωτές της κοινής γνώμης.
Γιατί γίνεται αυτή η κίνηση, έτσι ξαφνικά; Σε προηγούμενο κείμενό μου «The Boys from Brazil» (ΚτΚ 17/11/2013) αναφέρθηκα στην εκπαίδευση ενός εκατομμυρίου παιδιών στη Βραζιλία με σκοπό την αύξηση της συμμετοχής της Βραζιλίας στο παγκόσμιο ΑΕΠ από 5% που είναι σήμερα στο 8% μέχρι το 2022. Επίσης, στο πιο πρόσφατο κείμενό μου «Δυστυχώς δεν έχουμε γίνει ακόμα Εσθονία» (ΚτΚ 29/12/2013), επεσήμανα ότι η επιτυχία της Εσθονίας βασίστηκε στη συστηματική εκπαίδευση του πληθυσμού της στη χρήση της τεχνολογίας.
Η εκπαίδευση είναι κυριολεκτικά το παν. Οπως το διατύπωσε ο Edmond Burke: «Education is the cheap defence of nations». Προσωπικά, πιστεύω ότι αυτός ο ορισμός της εκπαίδευσης τα λέει όλα. Γι’ αυτό και είναι έγκλημα αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα αυτή την εποχή με τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Η εκπαίδευση συνθλίβεται ανάμεσα στα γρανάζια της κατεστημένης ηγεσίας των ιδρυμάτων, των κομματικά ελεγχόμενων παρατάξεων και της πολιτικής ηγεσίας. Αυτή είναι μια πολύ ουσιαστική κρίση, τις συνέπειες της οποίας θα αντιμετωπίσουμε στα επόμενα χρόνια.
Ας αφήσουμε τη γενικότερη κατάσταση στην εκπαίδευση και ας επικεντρωθούμε στην εκπαίδευση στον προγραμματισμό ηλεκτρονικών υπολογιστών. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αυτών που ασχολούνται με το θέμα, τα επόμενα χρόνια θα δημιουργηθεί ένα τεράστιο έλλειμμα ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα αυτό. Μόνο στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι μέχρι το 2020 θα χρειάζονται περίπου 1,4 εκατ. επιστήμονες της πληροφορικής ενώ από τα πανεπιστήμια θα αποφοιτήσουν μόνο 400 χιλιάδες σπουδαστές. Δηλαδή υπάρχει ένα έλλειμμα 1 εκατομμυρίου επιστημόνων πληροφορικής. Επισημαίνουν μάλιστα ότι ο ρυθμός αυξήσεως των απαιτήσεων για επιστήμονες πληροφορικής και ειδικότερα προγραμματιστές είναι διπλάσιος από τον ετήσιο ρυθμό αύξησης των υπολοίπων επαγγελμάτων. Ακόμα, η απασχόληση στον τομέα αυτό αμείβεται με πολύ υψηλότερους μισθούς από τα άλλα επαγγέλματα, δημιουργώντας μια ευκαιρία 500 δισ. δολαρίων. Το πρόβλημα οξύνεται ακόμη περισσότερο στις ΗΠΑ, γιατί υπάρχει τεράστια αναντιστοιχία μεταξύ σπουδών και αναγκών της βιομηχανίας. Συγκεκριμένα, ενώ η απασχόληση θέλει το 60% να αφορά απασχόληση στην πληροφορική και το 40% στα μαθηματικά και τις υπόλοιπες θετικές επιστήμες, οι σπουδαστές στην πληροφορική είναι σήμερα μόνο το 2%, ενώ οι υπόλοιποι σπουδαστές μαθηματικών και θετικών επιστημών είναι 98%. Να γιατί ξεκίνησαν τη σημαντική πρωτοβουλία για την εκπαίδευση στον προγραμματισμό. Θέλουν να προλάβουν τα γεγονότα και όχι να τα ακολουθούν μοιρολατρικά, όπως κάνουμε δυστυχώς στη χώρα μας, παρ’ όλο που σε αυτήν κατοικεί ο εξυπνότερος λαός του κόσμου.
Ξέρετε ποιο είναι το θλιβερότερο στην υπόθεση αυτή; Οτι ο προγραμματισμός ταιριάζει απόλυτα στον Ελληνα. Στην επαγγελματική μου σταδιοδρομία δούλεψα με Ελληνες, Αγγλους, Σκωτσέζους, Αμερικανούς, Ιταλούς, Ισπανούς, Βέλγους και Ολλανδούς προγραμματιστές. Οι Ελληνες ήταν μακράν οι καλύτεροι. Είναι εύστροφοι, πολύ δημιουργικοί και όσο και αν ακούγεται περίεργο, είναι εξαιρετικά πειθαρχημένοι όταν βρεθούν στο σωστό περιβάλλον. Τους έλεγες μισή κουβέντα και μπορούσαν να ξεκινήσουν. Στους υπόλοιπους έπρεπε να κάνεις την πλήρη και λεπτομερή ανάλυση για να πάρουν μπρος. Ακόμα, ο προγραμματισμός δεν απαιτεί πανάκριβες υποδομές ούτε μακροχρόνιες επενδύσεις. Ενα καλό εργασιακό περιβάλλον, μια καλή διασύνδεση στο Ιnternet και είναι έτοιμο το εργοστάσιο παραγωγής κώδικα.
Κάνεις δεν γνωρίζει τι θα συνέβαινε στην Ελλάδα αν δίναμε κίνητρα στις επιχειρήσεις του κλάδου να δημιουργήσουν κέντρα ανάπτυξης λογισμικού, για παράδειγμα, στην Κρήτη. Η Κρήτη διαθέτει ένα εξαιρετικό περιβάλλον, καλό καιρό για το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου, υγιεινή διατροφή και μοναδικές ομορφιές στη φύση, για να τραβήξουν το ενδιαφέρον των νέων. Κάπως έτσι δεν ξεκίνησε η Silicon Valley στις ΗΠΑ; Βρήκαν το κατάλληλο μέρος για να προσελκύσουν τα ταλέντα.
Αλλά και στην περιοχή της Μεσογείου υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα στη δραστηριότητα αυτή. Πάρτε για παράδειγμα το Ισραήλ. Μια χώρα που βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο από το 1948. Και όμως, στον τομέα του λογισμικού έχουν να δείξουν απίστευτα επιτεύγματα. Οι περισσότερες εταιρείες είναι ηγέτιδες στον χώρο τους και είναι εισηγμένες σε ξένα χρηματιστήρια. Αλλες έχουν εξαγοραστεί από κολοσσούς της βιομηχανίας λόγω της μοναδικότητας των προϊόντων τους. Το λογισμικό ήταν δυστυχώς η καλύτερη ευκαιρία για ανάπτυξη στη χώρα μας, αλλά ουδέποτε η Πολιτεία το αντιμετώπισε με έναν μακροχρόνιο σχεδιασμό. Ακόμα και στην πειρατεία του ελληνικού λογισμικού, όπου το κράτος χάνει ετησίως εκατομμύρια ευρώ, η Πολιτεία δεν έκανε απολύτως τίποτα. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο και σημαντικό θέμα, για το οποίο να επανέλθω.
Κλείνοντας, θέλω να ξαναγυρίσω στο http://code.org/. Οι δημιουργοί του, θέλοντας να καλλιεργήσουν τον ομαδικό ενθουσιασμό, παραθέτουν στην ιστοσελίδα τους διάφορα στοιχεία (metrics) για την αποδοχή της πρωτοβουλίας τους. Για παράδειγμα, μέχρι τη στιγμή που γράφω αυτό το κείμενο, 23.314.015 άνθρωποι έχουν εκπαιδευτεί στη «μία ώρα προγραμματισμού» και έχουν γράψει 741.264.298 γραμμές κώδικα. Τα στοιχεία ενημερώνονται σε πραγματικό χρόνο. Δυστυχώς, και πάλι, αυτή η κουλτούρα της συμμετοχικής προσπάθειας είναι εντελώς άγνωστη στη χώρα μας. Για φανταστείτε μια μεγάλη πινακίδα στο Σύνταγμα να μας παρουσίαζε στοιχεία από μια σημαντική δραστηριότητα, η οποία απαιτεί τη συμμετοχή όλων μας. Για παράδειγμα, το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος (ή ελλείμματος) που έχουμε επιτύχει μέχρι στιγμής ώστε να μας προτρέπει να εντείνουμε την προσπάθειά μας, για να φτάσουμε σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Ως συνήθως, το marketing αγνοείται παντελώς από τους εκάστοτε κυβερνώντας, ενώ αυτό αποτελεί σημαντική κινητήριο δύναμη στον κόσμο.
*Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.