Σε έρευνα του ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ αναφέρεται μεταξύ άλλων αναφέρεται :
Θεωρούμε ότι το πλαίσιο επιλογής σπουδών και επαγγέλματος που ισχύει στην Ελλάδα δεν θα διαφοροποιείται σημαντικά σε σχέση με τις διεθνείς τάσεις. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφερθούμε σε πέντε βασικά χαρακτηριστικά που ανακύπτουν από ιδιαίτερα γνωρίσματα του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού, αλλά και από κάποιες δομικές ρυθμίσεις της λειτουργίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Α. Η διόγκωση του δημόσιου τομέα και τα δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά του: Παραδοσιακά η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μια υπερδιόγκωση του δημόσιου τομέα, κυρίως λόγω της έντονης παρέμβασης του κράτους στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας, αλλά και λόγω της φιλοσοφίας συγκρότησης της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Αν και τα τελευταία χρόνια η τάση αυτή έχει ατονήσει σημαντικά, η εργασιακή μονιμότητα στον δημόσιο τομέα, η σταθερότητα στις αποδοχές και η εν γένει «εξασφάλιση» του εργαζομένου έχουν καταστήσει το Δημόσιο έναν «προνομιακό» χώρο εργασίας, προς τον οποίο απευθύνεται ένα μεγάλο τμήμα πτυχιούχων και εν γένει προσοντούχων πολιτών. Κατά συνέπεια, ο προσανατολισμός προς τις πανεπιστημιακές σπουδές σχετίζεται, τουλάχιστον συνειρμικά, και με τη μελλοντική απασχόληση στο Δημόσιο.
Β. Η υπερβάλλουσα ζήτηση για πανεπιστημιακές σπουδές και η αναγόρευση του πανεπιστημιακού πτυχίου σε ποιοτικό γνώρισμα κοινωνικού γοήτρου: Οι πανεπιστημιακές σπουδές αποτελούσαν ανέκαθεν ποιοτικό γνώρισμα κοινωνικού γοήτρου για τους νέους και τις οικογένειές τους. Η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο θεωρείτο πάντα μια πολύ σημαντική προσωπική και οικογενειακή επιτυχία και διακριτικό γνώρισμα για τους επιτυχόντες. Εξάλλου, και η ίδια η διαδικασία εισαγωγής από τη φύση της, σε συνδυασμό με τη ρητορική που έχει αναπτυχθεί γύρω από αυτήν, την έχει καταστήσει κορυφαία στιγμή της εκπαιδευτικής σταδιοδρομίας των νέων και συμβολικά χαρακτηρίζει την επιτυχή έκβαση μιας 12χρονης εκπαιδευτικής διαδρομής. Ακόμη και στο επίπεδο του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης, η υπερβάλλουσα ζήτηση για φοίτηση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, σε συνδυασμό με την υφιστάμενη προσφορά, δημιουργεί ένα πεδίο ανταγωνισμού, όπου οι επιτυχόντες θεωρούνται νικητές.
Γ. Η αυξημένη πιθανότητα μη εισαγωγής στο πανεπιστημιακό τμήμα πρώτης επιλογής: Ο τρόπος εισαγωγής στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση διέπεται από μια σειρά ρυθμίσεων οι οποίες αποβλέπουν, κατά την άποψή μας, κατά κύριο λόγο στο πώς θα εισαχθούν οι υποψήφιοι σε κάποιο τμήμα και πολύ λιγότερο στο πώς θα εισαχθούν σε ένα τμήμα που πραγματικά επιθυμούν. Για παράδειγμα, υφίστανται τέσσερις ομάδες προσανατολισμού, στις οποίες αντιστοιχούν, ένα προς ένα, τέσσερα επιστημονικά πεδία. Κατά συνέπεια, οι σχολές και τα τμήματα αντιστοιχίζονται στα επιστημονικά πεδία, τις περισσότερες φορές με έναν αυθαίρετο τρόπο, χωρίς μάλιστα να δίνονται και πειστικές εξηγήσεις. Οι υποψήφιες και οι υποψήφιοι δηλώνουν με φθίνουσα σειρά τα τμήματα όπου επιθυμούν να εισαχθούν με διαφορετικά κριτήρια ανά περίπτωση.
Δ. Αυξημένο κόστος πανεπιστημιακής εκπαίδευσης για τις φοιτήτριες και τους φοιτητές που φοιτούν μακριά από την οικογενειακή εστία τους: Η γεωγραφική διασπορά των πανεπιστημιακών τμημάτων στην Ελλάδα, η οποία εξυπηρετεί κυρίως λόγους περιφερειακής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την υπερβάλλουσα ζήτηση για πανεπιστημιακές σπουδές έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο πλέγμα πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και τμημάτων σε κάθε πρωτεύουσα νομού της χώρας. Με αυτό τον τρόπο, η εισαγωγή στην τριτοβάθμια ενέχει μεγάλες πιθανότητες φοίτησης σε τμήμα μακριά από την οικογενειακή εστία, με συνέπεια την ανάγκη κάλυψης σημαντικών εξόδων. Έτσι, θα πρέπει οι φοιτητές-τριες να εργαστούν (νόμιμα ή παράνομα) ή η οικογένεια να συνεχίσει να καλύπτει τα έξοδα.
Ε. Αυξημένο κόστος προετοιμασίας για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: Είναι οξύμωρο το σχήμα που κυριαρχεί στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Όλα είναι δημόσια και δωρεάν – και ως προς το τυπικό μέρος κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί. Την ίδια στιγμή φαίνεται ότι η σχολική επιτυχία μοιάζει να εξαρτάται από τα χρήματα που μπορεί να δαπανήσει μια οικογένεια ώστε να αγοράσει εκπαιδευτικά αγαθά από ιδιωτικούς φορείς. Και ακόμη περισσότερο, πολλά από τα εκπαιδευτικά πιστοποιητικά που η ελληνική κοινωνία και το ελληνικό Δημόσιο θεωρούν σημαντικά και απαιτητά αποκτώνται έξω από το επίσημο και δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα (βλ. πιστοποιητικά γλωσσομάθειας, υπολογιστών, μουσικής κ.λπ.). Πρόκειται για μια διττή προσέγγιση της εκπαίδευσης και των πιστοποιητικών που παρέχει. Έρευνες σε χώρες όπου λειτουργούν συστηματικά φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα έχουν δείξει ότι η ένταξη των παιδιών στο σύστημα της παραπαιδείας αυξάνει σχετικά τις σχολικές τους επιδόσεις και τα εκπαιδευτικά τους επιτεύγματα. Προφανώς είναι εξαιρετικά δύσκολο σε έναν τόσο μεγάλο πληθυσμό –όπως ο ελληνικός μαθητικός πληθυσμός που παρακολουθεί φροντιστηριακά μαθήματα– να βρούμε τελικά ποιες είναι οι μεταβλητές που επιδρούν καθοριστικά στην επιτυχία των παιδιών. Ωστόσο, από τις σχετικές έρευνες προκύπτει ότι η μεταβλητή «παρακολούθηση φροντιστηριακών μαθημάτων» παραμένει σταθερά συνδεδεμένη με τη σχολική επιτυχία και την επιτυχία σε ανταγωνιστικές εξετάσεις. Φαίνεται ότι η σύνδεση της σχολικής επιτυχίας με την παρακολούθηση φροντιστηριακών μαθημάτων εξαρτάται από: (α) το περιεχόμενο και τον τρόπο συγκρότησης των φροντιστηριακών μαθημάτων, (β) τα κίνητρα των φροντιστών και των μαθητών, (γ) την ένταση, τη διάρκεια και το χρονοδιάγραμμα των φροντιστηριακών μαθημάτων, (δ) τους τύπους των μαθητών που παρακολουθούν φροντιστηριακά μαθήματα. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν επίσης ότι η παρακολούθηση φροντιστηριακών μαθημάτων δημιουργεί σημαντικές επιπτώσεις, όπως η κούραση των μαθητών, η απαξίωση του σχολείου, εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανισότητες κ.ά. Η σημαντικότερη επίπτωση όμως είναι η αύξηση του ιδιωτικού κόστους για την εκπαίδευση και η έμμεση κατάργηση του δωρεάν και του δημόσιου χαρακτήρα της.
ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΡΓΑΤΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ 2022
Αξίζει να δείτε την εξαιρετική μελέτη του ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ για τις δαπάνες της Ελλάδας για την εκπαίδευση εδώ
