Σύμφωνα με μελέτη του ΟΟΣΑ οι κρίσιμες δεξιότητες για το μέλλον χωρίζονται σε τρεις γενικές κατηγορίες:
• Τις γνωστικές και μετα-γνωστικές δεξιότητες (κριτική σκέψη, δημιουργική σκέψη, μάθηση του τρόπου μάθησης, αυτοέλεγχος)
• Τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες (ενσυναίσθηση, αυτάρκεια, υπευθυνότητα, συνεργασία)
• Τις πρακτικές και σωματικές δεξιότητες (αξιοποίηση νέων πληροφοριών, χρήση τεχνολογικών συσκευών επικοινωνίας).
Ειδικότερα όμως οι δέκα πιο σημαντικές δεξιότητες για το μέλλον, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, είναι η αναλυτική σκέψη, η δημιουργική σκέψη, η ανθεκτικότητα και η ευελιξία, η παρακίνηση και η αυτογνωσία, η περιέργεια και η δια βίου μάθηση, η γνώση της τεχνολογίας, η αξιοπιστία και η προσοχή στη λεπτομέρεια, η ηγεσία και η κοινωνική επιρροή, η ενσυναίσθηση και η ενεργή ακρόαση και ο έλεγχος ποιότητας (WEF, 2023).
Με βασική επιδίωξη την κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει την εφαρμογή Ευρωπαϊκών Δεξιοτήτων, Ικανοτήτων, Προσόντων και Επαγγελμάτων (European Skills, Competences and Occupations-ESCO) η οποία αποτελεί κοινή γλώσσα για τα επαγγέλματα και τις δεξιότητες. Ειδικότερα η ESCO περιγράφει, προσδιορίζει και κατατάσσει επαγγέλματα και δεξιότητες που σχετίζονται με την αγορά εργασίας της Ευρωπαϊκής
Ένωσης και την εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση.
H ESCO βοηθά στην κατανόηση α) των γνώσεων και των δεξιοτήτων ανά επάγγελμα, β) των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτώνται μέσω κάποιου επαγγελματικού προσόντος και γ) των προσόντων που συχνά απιτούνται για τα άτομα που θέλουν να εργαστούν σε κάποιο επάγγελμα, σύμφωνα με τους εργοδότες.
Η Ελλάδα, σε σύνολο 31 χωρών, βρίσκεται στην 28η θέση ως προς την ανάπτυξη δεξιοτήτων (η ανάπτυξη των δεξιοτήτων αντιπροσωπεύει όλες τις δραστηριότητες εκπαίδευσης και επιμόρφωσης της χώρας και τα άμεσα αποτελέσματά τους από πλευράς δεξιοτήτων που έχουν αναπτυχθεί), στην 27η θέση ως προς την ενεργοποίηση δεξιοτήτων (τον βαθμό στον οποίο υπάρχουν και χρησιμοποιούνται οι δεξιότητες στην αγορά εργασίας) και στην 30η θέση ως προς την εναρμόνιση δεξιοτήτων (τον βαθμό που αξιοποιούνται οι δεξιότητες στην αγορά εργασίας και ταιριάζουν με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας) ενώ συνολικά στον σύνθετο δείκτη European Skills Index καταλαμβάνει την 29η θέση, επίδοση την οποία κατέχει από το 2017118. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μελέτη του CEDEFOP σχετικά με τις συχνότερα ζητούμενες δεξιότητες που
περιλαμβάνονταν σε διαδικτυακές αγγελίες θέσεων απασχόλησης στην Ελλάδα, το 2023 (Σχήμα 50).
Οι προσωπικές δεξιότητες και η προσωπική ανάπτυξη, η προθυμία για μάθηση, η πρόσβαση και η ανάλυση δεδομένων καθώς και η χρήση ψηφιακών εργαλείων για συνεργασία και δημιουργικότητα είχαν τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης. Ακολουθούσαν οι δεξιότητες διοίκησης, προδραστικότητας και αποδοτικής εργασίας, η συνεργασία, η υποδοχή πελατών και η ανάπτυξη λύσεων για επίλυση προβλημάτων.
Αντίστοιχη έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ σε διαδικτυακές αγγελίες καταδεικνύει πως τα επαγγέλματα με τον μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης είναι αυτά που σχετίζονται με τα δεδομένα και την Τεχνητή Νοημοσύνη, την πράσινη οικονομία, τη μηχανική και το υπολογιστικό νέφος με ετήσια θετική ανάπτυξη 41%, 35% και 34% αντίστοιχα. Η διττή πράσινη και ψηφιακή μετάβαση συντελούν στη δημιουργία νέων επαγγελμάτων τα οποία απαιτούν συνδυασμό δεξιοτήτων ή και έναν βαθμό ψηφιακής/τεχνικής εξειδίκευσης λόγω της διείσδυσης της τεχνητής νοημοσύνης σε πλήθος επαγγελματικών τομέων. Επίσης, η πράσινη μετάβαση υποστηρίζεται και αυτή από δεδομένα και τεχνολογικές εφαρμογές. Ωστόσο, υπογραμμίζεται ότι οριζόντιες δεξιότητες όπως η διοίκηση, η ηγεσία, η επικοινωνία θα καθίστανται ολοένα πιο σημαντικές αφού τα στελέχη που θα τις κατέχουν, θα είναι σε θέση να παρακινούν το προσωπικό προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και θα καλλιεργούν τις συνθήκες για οικολογικές (καθαρές) μεθόδους παραγωγής (World Government Summit, 2022). Η αύξηση του ρυθμού υιοθέτησης τεχνολογικών λύσεων σε διάφορους τομείς και η αυτοματοποίηση δημιουργούν νέες προκλήσεις για τους εργαζόμενους, οι οποίοι θα πρέπει να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους ή/και να αποκτήσουν νέες120.
Σε έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, την περίοδο 2022-23, σε επιχειρήσεις σχετικά με τις προτεραιότητες επανακατάρτισης και αναβάθμισης δεξιοτήτων για το χρονικό διάστημα 2023- 2027, προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα (Πίνακας 29).
Οι κορυφαίες δεξιότητες που αποτελούν προτεραιότητα στην ατζέντα επανακατάρτισης και αναβάθμισης δεξιοτήτων των επιχειρήσεων είναι η αναλυτική και η δημιουργική σκέψη, η τεχνητή νοημοσύνη και τα μεγάλα δεδομένα αλλά και η ηγεσία και η κοινωνική επιρροή και η ανθεκτικότητα και η ευελιξία. Τρεις από τις παραπάνω δεξιότητες (η αναλυτική και η δημιουργική σκέψη, η ανθεκτικότητα και ευελιξία) σε συνδυασμό με την παρακίνηση και την αυτογνωσία, την περιέργεια και τη δια βίου μάθηση αποτελούν τις πιο σπουδαίες δεξιότητες για την εκτέλεση των νευραλγικών ρόλων στις επιχειρήσεις. Επιπλέον, η δημιουργική και η αναλυτική σκέψη, ο τεχνολογικός αλφαβητισμός, η περιέργεια και η δια βίου μάθηση και η ανθεκτικότητα και η ευελιξία είναι οι δεξιότητες που χρησιμοποιούνται περισσότερο.
Τα αποτελέσματα αυτά φαίνεται να τεκμηριώνουν συμπεράσματα άλλων μελετών για τις δεξιότητες και τα επαγγέλματα του μέλλοντος, όπως είναι τα μεγάλα χάσματα δεξιοτήτων σε συνδυασμό με τις ζητούμενες δεξιότητες από την αγορά εργασίας (κριτική σκέψη, επίλυση προβλημάτων, δεξιότητες διαχείρισης του εαυτού, ενεργός μάθηση, ανθεκτικότητα, αντοχή στο άγχος και ευελιξία, η σημασία της επανακατάρτισης και της απόκτησης δεξιοτήτων, η ενίσχυση της ψηφιοποίησης και η χρήση
τεχνολογικών εφαρμογών από το προσωπικό των επιχειρήσεων π.χ. για λόγους επιμόρφωσης.
Ενδεικτικά σε αναφορά του World Government Summit το 2022 καταγράφονται τα οικονομικά και μη
οικονομικά οφέλη τα οποία προκύπτουν από την αναβάθμιση δεξιοτήτων για τα άτομα, τις
επιχειρήσεις και την κοινωνία (Πίνακας 30).
Τέλος, στην Ελλάδα, με δεδομένο το χρόνιο πρόβλημα αναντιστοιχίας δεξιοτήτων, την ανάγκη υποστήριξης από το κράτος της αναβάθμισης δεξιοτήτων και των αλλαγών στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθίστανται εμφανή τα οφέλη από την ανάπτυξη μηχανισμού ιχνηλάτησης αποφοίτων σε εθνικό επίπεδο, την ενημέρωση της βάσης του ΕΟΠΠΕΠ με όλα τα
επαγγελματικά προσόντα και του αντίστοιχου μητρώου ESCO της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και από την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος παρακολούθησης δεξιοτήτων ανά επάγγελμα και κλάδο με δυνατότητα πρόβλεψης της εξέλιξής τους συνδυάζοντας πολλαπλά κριτήρια και πηγές δεδομένων.
πηγές:
Έκθεση ΕΘΑΑΕ 2023
https://www.oecd.org/en/about/projects/future-of-education-and-skills-2030.html
https://www.weforum.org/publications/the-future-of-jobs-report-2023/
https://esco.ec.europa.eu/el/classification/occupation/
https://www.cedefop.europa.eu/en/tools/european-skills-index/country/greece?y=2023