Την Πέμπτη, 13 Δεκεμβρίου 2012, έγινε μια δημόσια συζήτηση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με θέμα«Για ένα νέο ελληνικό πανεπιστήμιο» που διοργάνωσαν το ΕΛΙΑΜΕΠ, το ΙΟΒΕ, η Κantor, ηΚίνηση Πολιτών και η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς, σε συνεργασία με το Megaron Plus. Στη συζήτηση συμμετείχαν οι πανεπιστημιακοί: Στάθης Καλύβας, Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Yale, Βάσω Κιντή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Χαράλαμπος Μουτσόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Βασίλης Παπάζογλου, Καθηγητής Ναυπηγικής, Μετσόβιο Πολυτεχνείο και τ. Ειδικός Γραμματέας, Υπουργείο Παιδείας και Ευριπίδης Στεφάνου, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Καθηγητής Χημείας. Τη συζήτηση συντόνισε και συνόψισε ο Λουκάς Τσούκαλης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ και μέλος της Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου για τον Εκσυγχρονισμό της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ευρώπη.
Από τους ομιλητές ο κ. Παπάζογλου επισήμανε ότι αν και δεν μπορούμε να είμαστε ευχαριστημένοι από τη σημερινή κατάσταση των Πανεπιστημίων στη χώρα μας, δεν πρέπει να μηδενίζονται τα πάντα. Υπάρχουν πολλά Τμήματα Πανεπιστημίων που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από αντίστοιχα της Ευρώπης, τόσο από εκπαιδευτική όσο και από ερευνητική άποψη. Στις προϋποθέσεις για την αναβάθμιση του επιπέδου των σπουδών και της έρευνας περιλαμβάνονται η πραγματική αυτοτέλεια των Πανεπιστημίων, όπως αυτή δίνεται με το ν. 4009/2011, η επαρκής χρηματοδότηση με ταυτόχρονη αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την αυτονόητη κοινωνική λογοδοσία, αλλά κυρίως η αλλαγή νοοτροπίας.
Ο κ. Στεφάνου μίλησε για την ανάγκη δημιουργίας μιας κουλτούρας ποιότητας που θα είναι διαχρονικά πρωτοπόρα κάτω από οποιοδήποτε μοντέλο διοίκησης. Η εκπαιδευτική και ερευνητική δραστηριότητα των Πανεπιστημίων πρέπει να αξιολογούνται, αρκεί όμως η αξιολόγηση να μην περιορίζεται σε μια μηχανική χρήση δεικτών απόδοσης, όπως συμβαίνει συνήθως στις εταιρείες. Δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια ενδοπανεπιστημιακή γραφειοκρατία που θα ασχολείται αποκλειστικά με την αξιολόγηση, ούτε να εγκαθιδρύσουμε μια «κουλτούρα βραχυπρόθεσμου οφέλους» που θα ήταν καταστροφική τόσο για την παιδεία όσο και για την έρευνα.
Η κ. Κιντή έκανε συγκεκριμένες προτάσεις βελτίωσης των ελληνικών δημόσιων Πανεπιστημίων τονίζοντας κυρίως τη σημασία να αναπτύξει καθένα από αυτά την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του. Παρότι δέχθηκε ότι είναι σημαντικό να επιτραπεί η ίδρυση μη κρατικών ιδρυμάτων, υποστήριξε ότι το δημόσιο Πανεπιστήμιο είναι εκείνο που θα πρέπει να έχει την ευθύνη της μαζικής εκπαίδευσης των φοιτητών και της προώθησης της έρευνας. Οι αλλαγές στην ανώτατη εκπαίδευση δεν πρέπει να γίνονται πρόχειρα και σπασμωδικά αλλά σε υπερκομματική βάση και με μακροχρόνιο ορίζοντα. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στη σημασία να είναι το Πανεπιστήμιο προσανατολισμένο στους φοιτητές και όχι στους καθηγητές και στην ανάγκη να βελτιωθεί η φοιτητική εμπειρία τόσο στους χώρους των Πανεπιστημίων όσο και στη διαδικασία της μάθησης.
Ο κ. Καλύβας πιστεύει ότι παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται η παρούσα μεταρρύθμιση θα έχει την τύχη των προηγουμένων. Όχι γιατί οι προθέσεις είναι κακές, αλλά γιατί το μοντέλο έχει χρεοκοπήσει. Καλούμαστε λοιπόν να σκεφτούμε πάνω σε εντελώς νέες βάσεις. Προτείνει ένα πανεπιστημιακό σύστημα πολλαπλών ταχυτήτων, με κορυφή του ένα Πανεπιστήμιο Αριστείας. Οι τρεις βασικές προϋποθέσεις ενός τέτοιου Πανεπιστημίου πρέπει να είναι η επιλογή, η αυτονομία και η λογοδοσία.
Τέλος, ο κ. Μουτσόπουλος παρατήρησε ότι αδιαφάνεια, διαπλοκή, νεποτισμός, εσωστρέφεια, πρώιμη μονιμότητα, συντεχνίες, καταλήψεις και καταστροφές έχουν απαξιώσει το Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Νομοθετικές παρεμβάσεις ανέδειξαν ακόμη μία παθολογία, την ανυπακοή των διοικούντων στους νόμους και την ατιμωρησία. Η δημιουργία μη κρατικού-μη κερδοσκοπικού Πανεπιστημίου που θα ακολουθεί κανόνες αξιολόγησης, διοίκησης, διδασκαλίας και ερευνητικής προσφοράς αντίστοιχους με αυτούς που ισχύουν σε διακεκριμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι αναγκαία και επιτακτική. Το Πανεπιστήμιο αυτό θα αποτελέσει το πρότυπο και ταγό για την αναβάθμιση των κρατικών Πανεπιστημίων.
Συνοψίζοντας τη συζήτηση ο κ. Τσούκαλης επισήμανε ότι η ανώτατη εκπαίδευση αποτελεί ένα ακόμη από τα πολλά ελληνικά παράδοξα. Ενώ διαθέτουμε μεγάλο αριθμό καταξιωμένων επιστημόνων διεθνώς, τα ελληνικά Πανεπιστήμια κατατάσσονται χαμηλά στις διεθνείς αξιολογήσεις και η χώρα συνεχίζει να εξάγει το μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών κατά κεφαλήν στην Ευρώπη. Προφανώς, το ανθρώπινο δυναμικό υπάρχει αλλά το σύστημα χωλαίνει.
Οι ομιλητές συμφώνησαν μεταξύ τους στις απαραίτητες προϋποθέσεις για ένα σύγχρονο πανεπιστήμιο. Σε αυτές περιλαμβάνονται η αυτονομία, η αξιολόγηση, η λογοδοσία και η εξωστρέφεια με στόχο την αριστεία. Μερικοί εστιάζουν στις απαραίτητες αλλαγές που μπορούν και πρέπει να γίνουν στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, πολλές από τις οποίες δρομολογήθηκαν με τη Μεταρρύθμιση του 2011. Άλλοι μιλούν για πιο ριζοσπαστικές τομές εκτός του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου. Αλλάζουμε από μέσα ή δημιουργούμε κάτι καινούριο και καινοτόμο;
Μπορείτε παρακάτω να βρείτε τις παρουσιάσεις:
του Καθηγητή Πανεπιστημίου Yale, Στάθη Καλύβα
της Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Βάσως Κιντή
του Ομότιμου Καθηγητή Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Χαράλαμπου Μουτσόπουλου
του Καθηγητή Ναυπηγικής Μετσόβιου Πολυτεχνείου και τ. Ειδικό Γραμματέα, στο Υπουργείο Παιδείας, Βασίλη Παπάζογλου
και του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης και Καθηγητή Χημείας, Ευριπίδη Στεφάνου