Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε από τον Μαθηματικό – Συγγραφέα- Φροντιστή Εκδότη – Διευθυντού των ομωνύμων φροντιστηρίων Ι. Μαντά το 1998 με αφορμή τις αλλαγές στην εκπαίδευση που έκανε ο Γεράσιμος Αρσένης το 1998 (P.D. 246 – 1998 – FEK. 183 -A- 31-7-1998 ) (Πανελλαδικές στην Β και Γ Λυκείου)
Χρειάζεται εκπαιδευτική και όχι βαθμολογική μεταρρύθμιση
Έχει γίνει περισσότερο από ποτέ φανερό ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει σήμερα η Ελλάδα είναι το έλλειμμα Παιδείας των πολιτών της. Το συναντάμε παντού, το διαπιστώνουμε καθημερινά και τελικά, φιλοσοφώντας, το θεωρούμε ρίζα ενός γενικότερου κακού, του αποδίδουμε την ευθύνη για όσα δεινά μας ταλαιπωρούν.
Η καθαριότητα των δρόμων, λέμε, είναι θέμα Παιδείας. Οι σκοτωμένοι από τα τροχαία δυστυχήματα είναι πρόβλημα Παιδείας. Το περιβάλλον, η οικονομία, τα εθνικά θέματα, όλα αυτά λέμε είναι θέματα Παιδείας. Και πιθανότατα δεν έχουμε άδικο. Κάποτε το πρόβλημα της Παιδείας στην Ελλάδα ήταν οι στρατιές των αναλφάβητων. Τότε όμως μεγαλύτερο ακόμα πρόβλημα ήταν το ψωμί.
Σήμερα, που η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις 20 πλουσιότερες χώρες του κόσμου, το πρόβλημα της Παιδείας είναι οι στρατιές των διπλωματούχων ημιμαθών. Κι αυτή είναι μια διαπίστωση που γίνεται πιο σκληρή και πιο θλιβερή αν σκεφτούμε πως αφορά ένα λαό που επένδυσε όλους του τους κόπους κι όλες του τις ελπίδες στη μόρφωση των παιδιών του. Δυστυχώς όμως είναι μια διαπίστωση που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Όποιος δυσκολεύεται να το δεχθεί ας ρωτήσει ένα δικηγόρο να του πει τον πρώτο νόμο του Νεύτωνα, ή το Πυθαγόρειο θεώρημα. Ας ρωτήσει ένα μηχανικό να του πει τον τίτλο μιας οποιασδήποτε τραγωδίας του Αισχύλου. Ας ζητήσει από ένα θεολόγο να φέρει εις πέρας κάποιον υπολογισμό. Και ας βγάλει τα συμπεράσματά του από τις απαντήσεις που θα λάβει.
Ίσως θεωρήσει κάποιος ότι δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει το νόμο του Νεύτωνα, το Πυθαγόρειο Θεώρημα ή τις τραγωδίες του Αισχύλου. Δεν είναι υποχρεωμένος καν να ξέρει να κάνει απλούς υπολογισμούς, αν και όλες αυτές οι γνώσεις είναι στοιχειώδεις. Η γνώση δεν είναι υποχρέωση. Η γνώση των στοιχειωδών είναι στοιχειώδες δικαίωμα. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν αν ήταν συνειδητή επιλογή μας να μην το ασκήσουμε ή αν περάσαμε από ένα μουσειακό εκπαιδευτικό σύστημα όπου η γνώση δεν κατέβηκε ποτέ από τα ράφια. Ας σκεφτούμε μήπως άραγε η οφειλή δεν είναι δική μας αλλά απέναντί μας. Και η δευτεροβάθμια εκπαίδευση απέτυχε να την εκπληρώσει.
Στην σημερινή εποχή ο αναλφαβητισμός είναι έννοια συνθετότερη απ’ ό,τι ήταν την εποχή που οι αναλφάβητοι υπέγραφαν με σταυρό. Σήμερα αναλφάβητος δεν είναι μόνο εκείνος που δεν γνωρίζει να διαβάζει και να γράφει, αλλά και εκείνος που δεν μπορεί να βρει άκρη σε έναν πίνακα δρομολογίων του τρένου, εκείνος που δεν καταλαβαίνει πόσο θα πληρώσει αν του κάνουν έκπτωση 25%, εκείνος που δεν καταλαβαίνει πότε τον εξαπατούν.
Σε κάποια εφημερίδα, μεγάλης κυκλοφορίας, και στις αθλητικές σελίδες εμφανίζεται ένα είδος διαγράμματος που αναφέρεται στις επιδόσεις κάποιου ποδοσφαιριστή:
Τι πρέπει να υποθέσουμε άραγε για την παραπάνω οπτικοποίηση των αριθμών; Ότι έγινε προκειμένου να μπορέσουμε να συγκρίνουμε ευχερώς τις 216 “συμμετοχές” (που καταλαμβάνουν τα 3/5 της πίτας) με τα 0,52 “γκολ ανά αγώνα” (που καταλαμβάνουν το 1/8 της πίτας); Ο κατασκευαστής του διαγράμματος φαίνεται εξοικειωμένος με εξισώσεις της μορφής: 17 έχει ο μήνας + 42 σελίδες η εφημερίδα + 22 γκολ στο πρωτάθλημα
Εμείς δυσκολευόμαστε. Παραδείγματα όπως τα παραπάνω υπάρχουν πάρα πολλά: φαίνεται πως η ανακύκλωση της ημιμάθειας είναι η σύγχρονη μέθοδος διακίνησης ιδεών στην Ελλάδα. Ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιεί τα Μαθηματικά, την Ιστορία, τη Γλώσσα όπως του αρέσει, όπως καταλαβαίνει ή όπως δεν καταλαβαίνει και κανείς άλλος δεν ενοχλείται, απλούστατα διότι ούτε αυτός καταλαβαίνει. Τα συμπτώματα αυτά μπορούν εύκολα να μας οδηγήσουν στο συμπέρασμα πως έχει πια συγκροτηθεί στη χώρα πλειοψηφία αμβλυμένης κρίσης. Η Γλώσσα, η Ιστορία και τα Μαθηματικά είναι βασικά εφόδια για τη διαμόρφωση ενός ελεύθερου ανθρώπου με κρίση και προσωπικότητα. Άραγε ο κατασκευαστής του παραπάνω διαγράμματος δεν διδάχτηκε τα Γυμνασιακά Μαθηματικά; Μήπως είναι άνθρωπος που δεν αποφοίτησε από το Λύκειο; Ή μήπως, όπως πιστεύουμε πως είναι πιο πιθανό, όχι μόνο αποφοίτησε από το Λύκειο αλλά έχει και Πανεπιστημιακό πτυχίο;
Από την άλλη μεριά το κοινό φαίνεται να έχει ιδιαίτερα μειωμένες αντιστάσεις στην ανακύκλωση της ημιμάθειας. Ίσως μάλιστα χαμηλή Παιδεία και αποδοχή από το ευρύ κοινό να είναι μεγέθη που συσχετίζονται θετικά: αυτά που το ευρύ κοινό προτιμά να βλέπει, να ακούει και να διαβάζει αποτελούν σοβαρή ένδειξη για κάτι τέτοιο.
Λίγοι είναι αυτοί που τολμούν να πουν την αλήθεια. Οι περισσότεροι προτιμούν να κολακεύουν και να εκφράζουν θαυμασμό για το κοινό. Και βεβαίως οι σημερινοί Έλληνες είναι αξιοθαύμαστοι για πολλά, δυστυχώς όμως όχι και για την Παιδεία τους. Η ευθύνη της δημόσιας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι μεγάλη. Επί δεκαετίες το δημόσιο σχολείο δεν μπόρεσε να φέρει εις πέρας την αποστολή του και να επιτελέσει το καθήκον του. Δεν μπόρεσε να παράσχει σε πολλές γενιές Ελλήνων τα βασικά εφόδια γνώσης και καλλιέργειας. Δεν μπόρεσε να αντιληφθεί ότι ο ρόλος του είναι να προσαρμοστεί στις εκατοντάδες χιλιάδες των μαθητών και όχι στις ανάγκες επαγγελματικών ομάδων ή συμφερόντων. Δεν μπόρεσε να συνδεθεί με την παραγωγή και το επάγγελμα παρότι θυσίασε τη γενική γνώση προς χάριν της μελλοντικής, ενδεχόμενης εξειδίκευσης (το απολυτήριο του Λυκείου αποτελεί μηδενικό επαγγελματικό εφόδιο).
Στο δημόσιο σχολείο στην Ελλάδα αναπτύχθηκε, ίσως με παγκόσμια αποκλειστικότητα, η μέθοδος διδασκαλίας άνευ μετάδοσης γνώσεων. Τα παιδιά διδάσκονται αλλά δεν μαθαίνουν. Δε μαθαίνουν Ελληνικά, δε μαθαίνουν Ιστορία, δε μαθαίνουν ξένη γλώσσα.
Στο δημόσιο σχολείο ακολουθήθηκε επί δεκαετίες η λογική της ήσσονος προσπάθειας, η λογική της ελάφρυνσης και της ελαφρότητας, η λογική της τυπικής διεκπεραίωσης και όχι της ουσιαστικής προόδου.
Τα σχολικά βιβλία, που οι μαθητές καίνε στο τέλος της σχολικής χρονιάς, αποτελούν προϊόν αντιγραφής από προηγούμενα αντίστοιχα αντιπαιδαγωγικά και πρόχειρα “πονήματα” που θεωρήθηκαν “πρότυπα” – από ποιους άραγε;
Η δημόσια εκπαίδευση έχει επί δεκαετίες θέσει το μαθητή στο περιθώριο και όχι στο επίκεντρο. Ο μαθητής έχει αποτελέσει αντικείμενο εκμετάλλευσης και πειραματισμών για να εξυπηρετήσει σκοπούς πολιτικούς, συνδικαλιστικούς και οικονομικούς.
Δυστυχώς τα αποτελέσματα της πρακτικής αυτής θα είναι αισθητά για πολλά χρόνια ακόμα.
Πιστεύουμε πως η κατάσταση που περιγράψαμε παραπάνω μόνο με τολμηρές, επαναστατικές παρεμβάσεις θα μπορούσε να αναστραφεί. Η πρόσφατη μεταρρύθμιση του Υπουργείου Παιδείας δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επα- νάσταση. Πρόκειται για μια βαθμολογική μεταρρύθμιση, για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στις Ανώτερες και Ανώτατες Σχολές που δεν αγγίζει την εκπαιδευτική διαδικασία σε κανένα σχεδόν σημείο. Με τα ως τώρα δεδομένα δεν υπάρχει η βεβαιότητα αλλά ούτε καν η υποψία πως οι απόφοιτοι του Ενιαίου Λυκείου θα έχουν, επιτέλους, τις στοιχειώδεις γενικές γνώσεις που πρέπει να έχει οποιοσδήποτε ολοκλήρωσε δωδεκαετή κύκλο εκπαίδευσης. Είναι εύκολο να ισχυριστεί κάποιος πως όλα θ’ αλλάξουν με την απλή κατάθεση ενός νέου νόμου. Το δύσκολο είναι να τον πιστέψουν οι υπόλοιποι, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τα χρόνια προβλήματα της Παιδείας. Το εκπαιδευτικό κενό δεν καλύπτεται με μια απλή αναδιαρρύθμιση ούτε με την εισαγωγή νέων μέσων όρων και συντελεστών.
Προσθήκη του Διαχειριστή : Μετά από 24 χρόνια όχι μόνο δεν άλλαξε τίποτα αλλά η κατάσταση στη Β/θμια και Γ/θμια έχει γίνει χειρότερη.
Τελαυταία τροποποίηση 23 Μαΐου, 2023 | 1η Δημοσίευση: 18 Νοεμβρίου, 2022