Άρθρο στην Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ το 2020 του Σωτήρη Γεωργανά αν. καθηγητή Οικονομικών στο City, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου
Αγγλικά στο νηπιαγωγείο, γιατί όχι και στο μαιευτήριο; Προβλέψιμα τα αστειάκια για την πρόταση του υπουργείου Παιδείας, αλλά ας δούμε την ουσία. Τι ακριβώς θέλουμε να πετύχουμε με τη δημόσια παροχή αγαθών στην Ελλάδα, στην
παιδεία, υγεία κ.λπ.; Ως σήμερα έχουμε πετύχει ένα σπάνιο κατόρθωμα αποτυχίας: πληρώνουμε για άχρηστες δημόσιες υποδομές και ξαναπληρώνουμε για ιδιωτικές: έχουμε παραπαιδεία, παρα-υγεία, ολόκληρη παράπλευρη οικονομία να συμπληρώνει ή και να υποκαθιστά ένα άχρηστο κράτος, που παρ’ όλ’ αυτά χρεώνει αδρά για τις υπηρεσίες του.
Είμαστε, σε πανευρωπαϊκή πρωτοπορία, η χώρα του παρά (και δεν εννοώ το οθωμανικό νόμισμα).
Φυσικά δεν έχω πρόβλημα με τις ξένες γλώσσες σε μικρή ηλικία (προνήπιο πήγα δύο χρονών σε αγγλόφωνο, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Χάθηκαν πλήρως μέχρι τα 9 μου). Αλλά αν δεν είναι απλά κίνηση εντυπωσιασμού, ας δούμε το πλήρες πρόγραμμα παιδαγωγικών και διδακτικών στόχων. Τι θέλουμε τελικά να ξέρουν τα παιδιά μας και πόσο καλά τα πάμε;
Αν στόχος της κρατικής δαπάνης είναι να μαθαίνουμε ικανοποιητικά αγγλικά (γαλλικά, ισπανικά, γερμανικά…) μέχρι το λύκειο, χωρίς άλλη στήριξη, μιλάμε για πλήρη, καθολική αποτυχία. Η ιδιωτική δαπάνη για ξένες γλώσσες σε ανηλίκους έφτανε το 2016 τα 600 εκαττ. ευρώ (στοιχεία ΙΟΒΕ, που ίσως υποτιμούν τα ιδιαίτερα). Τα μισά ξοδεύονται στο δημοτικό!
Ελλείψει επίσημων στοιχείων, πόσα άτομα ξέρετε να έμαθαν αγγλικά στο ελληνικό Δημόσιο; Να έμαθαν καλά; Για υπερβολικά πολλούς, το μάθημα των Αγγλικών στο σχολείο είναι ώρα ξεκούρασης από την κούραση του χθεσινού φροντιστηρίου. Αστεία κατάσταση, αν δεν συνεπαγόταν φοβερή σπατάλη, πραγματική καταστροφή για τον χρόνο των παιδιών και την τσέπη των γονιών, χωρίς παρόμοιο στον ευρωπαϊκό πυρήνα.
Στη Βόρεια Ευρώπη, αν κάποιος πάει φροντιστήριο, είναι περίπου συνώνυμο με μαθησιακές δυσκολίες. Χαρακτηριστικά, οι εκδόσεις της Eurostat περί ξένων γλωσσών αναφέρονται μόνο στα δημόσια σχολεία, καμία αναφορά σε διδασκαλία
εκτός σχολείου. Ακόμα και στην Αγγλία των μαζικών ιδιωτικοποιήσεων, το coaching school είναι μάλλον
άγνωστη έννοια.
Οσο οι πόροι για την παιδεία παραμένουν περιορισμένοι, ας αποφασίσουμε τι ακριβώς θέλουμε: να παριστάνουμε ότι τα παιδιά διδάσκονται γλώσσες σε όλο και μικρότερες ηλικίες, ή να μάθουν κάτι πραγματικά; Αν το δεύτερο, ας κοιτάξουμε την
αποτελεσματικότητα των υπαρχόντων μαθημάτων σε δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο. Αν αδυνατούμε να διορθώσουμε τη δημόσια διδασκαλία, ίσως ήρθε η ώρα να τινάξουμε τα ταμπού. Ας αξιοποιήσουμε τις υπάρχουσες υποδομές γλωσσομάθειας που δουλεύουν μια χαρά: τα φροντιστήρια.
Ας δώσουμε την εκμάθηση ξένων γλωσσών υπεργολαβία στα καλύτερα φροντιστήρια, είτε με κουπόνια εκπαίδευσης, είτε ακόμα και με μαθήματα μέσα στα σχολεία. Αν αυτό δεν είναι ακόμα πολιτικά εφικτό, ας ρίξουμε ενέργεια και πόρους στα
σχολεία, για να μην χρειάζονται φροντιστήρια. Το μόνο που δεν έχει νόημα είναι να συνεχίσουμε να υποκρινόμαστε ότι το υπάρχον σύστημα δουλεύει και πρέπει να επεκταθεί και σε μικρότερες ηλικίες.
Η υποκρισία του συστήματος παιδείας συναντάται και σε πολλά άλλα συστήματα, με προφανή την υγεία. Πληρώνουμε για κοινωνική ασφάλιση, ξαναπληρώνουμε για τα πάντα σε ιδιώτη γιατρό.
Εικάζω ότι δεν είναι τυχαίο. Οπως μάθαμε στο σχολείο, έτσι και στη ζωή. Τα παιδιά παριστάνουν ότι μαθαίνουν κάτι το πρωί στο σχολείο και τρέχουν το απόγευμα στα φροντιστήρια για να μάθουν όντως κάτι. Αποτέλεσμα, κουρασμένα παιδιά, χωρίς
ελεύθερο χρόνο και συχνά ανεπαρκείς γνώσεις. Οι ενήλικοι παριστάνουν ότι δουλεύουν το πρωί στη δουλειά και το απόγευμα τρέχουν να κλείσουν τις υποχρεώσεις της ημέρας. Αποτέλεσμα, κουρασμένοι άνθρωποι, χωρίς ελεύθερο χρόνο. Παρόλο τον κόπο όμως, ανεπαρκές εισόδημα.
Αυτό που ακούς από όποιον έχει δουλέψει στο ευρωπαϊκό εξωτερικό φαίνεται στα στοιχεία. Δουλεύουμε τις περισσότερες ώρες στην ΕΕ, 43% περισσότερο από τους Γερμανούς, περισσότερο ακόμα κι από τις διαβόητα εργασιομανείς ΗΠΑ. Ατελείωτες ώρες, πενιχρό αποτέλεσμα: παράγουμε 27 ευρώ ανά ώρα εργασίας (ΟΟΣΑ, 2017) έναντι 42 στην Ισπανία και κυριολεκτικά διπλάσια, 54, στη Γερμανία!
Ο υποκριτικός μαξιμαλισμός και η αναποτελεσματικότητα είναι τρόπος ζωής. Στα πανεπιστήμια οι ώρες διδασκαλίας ανά μάθημα είναι συχνά διπλάσιες από καλά βρετανικά. Το αποτέλεσμα είναι χλιαρές διαλέξεις, ξεκινάνε καθυστερημένα, προχωράνε ράθυμα, μεγάλα διαλείμματα, τελειώνουν πρόωρα. Οταν ρωτάω συναδέλφους γιατί δεν πιέζουν για ένα
περιεκτικό, δυνατό μάθημα, επίσημα 90 λεπτά και τέλος, με κοιτάζουν σαν να ‘μαι τρελός: «Τι λες, δεν θα το δεχόταν κανείς, ούτε οι φοιτητές!».
Αμφιβάλλω ότι οι Ελληνες δεν εκτιμούν τον ελεύθερο χρόνο, νομίζω έχουμε μπλέξει απλά σε έναν φαύλο υποκρισίας και παραεργασίας. Οποιος προτείνει επιπλέον δομές, επιπλέον εργασία, επιπλέον ώρες στα σχολεία, ας εξηγεί πρώτα γιατί
δεν φτάνουν τα υπάρχοντα, γιατί δεν μπορούν να γίνουν αποτελεσματικότερα. Αν κάτι δεν λειτουργεί, ας καταργείται. Νομίζω όλοι οι κάτοικοι της χώρας του παρά θα ζούσαμε καλύτερα στη χώρα του λιτά, ρεαλιστικά και σωστά